Sự phân bố dân cư. Các loại hình quần cư và đô thị hóa
I. Phân bố dân cư
1. Khái niệm
- Là sự sắp xếp dân số một cách tự phát hoặc tự giác trên một lãnh thổ nhất định, phù hợp với điều kiện sống và các yêu cầu của xã hội.
- Mật độ dân số = số dân/diện tích (người/km2).
2. Đặc điểm
a. Phân bố dân cư không đều trong không gian
- Năm 2005 mật độ dân cư trung bình thế giới: 48 người/ km2
+ Tập trung đông: Tây Âu (169), Nam Âu (115), Ca-ri-bê (166), Đông Á (131), Đông Nam Á (124) ,...
+ Thưa dân: Châu Đại Dương (4), Bắc Mĩ (17), Nam Mĩ (21), Trung Phi (17), Bắc Phi (23)....
b. Phân bố dân cư biến động theo thời gian
Từ năm 1650 - 2005 có sự biến động về tỉ trọng:
+ Châu Mĩ, châu Á, châu Đại Dương tăng.
+ Châu Âu: giảm, châu Phi giảm sau đó tăng.
3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phân bố dân cư
+ Điều kiện tự nhiên: Khí hậu, nước, địa hình, đất, khoáng sản,.. thuận lợi thu hút cư trú.
+ Điều kiện kinh tế - xã hội: Phương thức sản xuất (tính chất nền kinh tế), trình độ phát triển kinh tế,..quyết định đến phân bố dân cư.
+ Lịch sử khai thác lãnh thổ lâu đời dân cư tập trung đông, chuyển cư,..
II. Đô thị hoá
1. Khái niệm
Là quá trình kinh tế - xã hội mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh số lượng và quy mô của các điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn và phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.
2. Đặc điểm: 3 đặc điểm
a. Dân cư thành thị có xu hướng tăng nhanh
Từ năm 1900 → 2005
+ Tỉ lệ dân thành thị tăng (13,6% → 48%).
+ Tỉ lệ dân nông thôn giảm (86,4% → 52%).
b. Dân cư tập trung vào các thành phố lớn và cực lớn
+ Số lượng thành phố có số dân trên 1 triệu người ngày càng nhiều.
+ Nơi có tỉ lệ dân thành thị cao: Bắc Mĩ, Nam Mĩ, Ôxtrâylia, Tây Âu, Liên bang Nga, LiBi.
+ Nơi có tỉ lệ dân thành thị thấp: Châu Phi, phần đa châu Á (trừ Liên bang Nga).
c. Phổ biến rộng rãi lối sống thành thị: kiến trúc, giao thông, công trình công cộng, tuân thủ pháp luật,….
3. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến sự phát triển kinh tế - xã hội và môi trường
- Tích cực: Thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, lao động và thay đổi sự phân bố dân cư, lao động, thay đổi các quá trình sinh, tử và hôn nhân ở các đô thị.
- Tiêu cực: Nếu không xuất phát từ CNH (tự phát):
+ Nông thôn: mất đi một phần nhân lực (đất không ai sản xuất).
+ Thành phố: thất nghiệp, thiếu việc làm, nghèo nàn, ô nhiễm môi trường dẫn đến nhiều tiêu cực khác.
