Axit, bazơ, muối

A. Lý thuyết:
I. Axít:
1. Định nghĩa:
– Thuyết A-rê-ni-ut: Axít là chất khi tan trong nước phân li ra cation H⁺.
HCl → H⁺ + Cl^–
CH₃COOH ⇔ CH₃COO + H⁺.
2. Phân loại:
– Axit 1 nấc: (HCl, CH₃COOH , HNO₃…) 1 phân tử chỉ phân li 1 nấc ra ion H⁺ là axít 1 nấc.
– Axit nhiều nấc: (H₂SO₄, H₃PO₄) 1 phân tử phân li nhiều nấc ra ion H⁺ là axít nhiều nấc.
H₃PO₄ ⇔ H⁺ + H₂PO₄^–
H₂PO₄^– ⇔ H⁺ + HPO₄ ^2-
HPO₄^2- ⇔ H⁺ + PO₄ ^3-

II. Bazơ:
1. Định nghĩa:
– Thuyết A-rê-ni-út: Bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH^–
NaOH →Na⁺ + OH^–
2. Phân loại:
– Bazơ một nấc: NaOH, KOH,..
– Bazơ nhiều nấc:
Mg(OH)₂⇌ Mg(OH)⁺ + OH^–
Mg(OH)⁺⇌ Mg²⁺+ OH^–

III. Hiđroxít lưỡng tính:
– Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li như bazơ
VD: Zn(OH)₂, Al(OH)₃, Cr(OH)₃,… là hiđroxít lưỡng tính
+ Phân li kiểu bazơ: Zn(OH)₂ ⇔ Zn ²⁺ + 2OH^–
+ Phân li kiểu axit: Zn(OH)₂ ⇔ ZnO₂ ^2- + 2H⁺
– Hidroxit lưỡng tính ít tan, lực axit-bazơ yếu.

IV. Muối:
1. Định nghĩa:
Là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH₄⁺) và anion gốc axit.
2. Phân loại:
– Muối axit là muối mà anion gốc axit còn có khả năng phân li ra ion H⁺.
Ví dụ : KHSO₄, NaHCO₃, NaH₂PO₄…
– Muối trung hòa : Là muối mà anion gốc axit không còn khả năng phân li ra ion H⁺.
Ví dụ : NaCl, (NH₄)₂SO₄…
3. Sự điện li của muối trong nước:
– Hầu hết muối tan đều phân li mạnh.
– Nếu gốc axít còn chứa H có tính axít thì gốc này phân ly yếu ra H⁺.
VD: NaHSO₃ → Na⁺ + HSO₃^–
HSO₃^–⇔ H⁺ + SO₃ ^2-.

- Sự thủy phân muối trung hòa trong dung dịch

Muối tạo bởi axit mạnh và bazơ mạnh	Môi trường trung tính $\displaystyle \begin{array}{l}\text{NaCl}\,\xrightarrow{{}}\,\text{N}{{\text{a}}^{\text{+}}}\,\text{+}\,\text{C}{{\text{l}}^{\text{-}}}\\\text{Ba(N}{{\text{O}}_{\text{3}}}{{\text{)}}_{\text{2}}}\,\xrightarrow{{}}\,\text{B}{{\text{a}}^{\text{2+}}}\,\text{+}\,\text{2NO}_{\text{3}}^{\text{-}}\end{array}$
Muối tạo bởi axit mạnh và bazơ yếu	Môi trường axit $\begin{array}{l}\text{AlC}{{\text{l}}_{\text{3}}}\,\xrightarrow{{}}\,\text{A}{{\text{l}}^{\text{3+}}}\,\text{+}\,\text{3C}{{\text{l}}^{\text{-}}}\\\text{A}{{\text{l}}^{\text{3+}}}\,\text{+}\,{{\text{H}}_{\text{2}}}\text{O}\,\,\rightleftarrows \text{Al(OH}{{\text{)}}^{\text{2+}}}\,\text{+}\,{{\text{H}}^{\text{+}}}\\{{\text{(N}{{\text{H}}_{\text{4}}}\text{)}}_{\text{2}}}\text{S}{{\text{O}}_{\text{4}}}\,\xrightarrow{{}}\,\text{NH}_{\text{4}}^{\text{+}}\,\text{+}\,\text{SO}_{\text{4}}^{\text{2-}}\\\text{NH}_{\text{4}}^{\text{+}}\,\text{+}\,{{\text{H}}_{\text{2}}}\text{O}\,\rightleftarrows \,\,\text{N}{{\text{H}}_{\text{3}}}\,\text{+}\,{{\text{H}}_{\text{3}}}{{\text{O}}^{\text{+}}}\end{array}$
Muối tạo bởi axit yếu và bazơ mạnh	Môi trường bazơ $\begin{array}{l}\text{C}{{\text{H}}_{\text{3}}}\text{COONa}\,\xrightarrow{{}}\,\text{C}{{\text{H}}_{\text{3}}}\text{CO}{{\text{O}}^{\text{-}}}\,\text{+}\,\text{N}{{\text{a}}^{\text{+}}}\\\text{C}{{\text{H}}_{\text{3}}}\text{CO}{{\text{O}}^{\text{-}}}\,\text{+}\,{{\text{H}}_{\text{2}}}\text{O}\,\rightleftarrows \,\text{C}{{\text{H}}_{\text{3}}}\text{COOH}\,\text{+}\,\text{O}{{\text{H}}^{\text{-}}}\\{{\text{K}}_{\text{2}}}\text{C}{{\text{O}}_{\text{3}}}\,\xrightarrow{{}}\,\text{2}{{\text{K}}^{\text{+}}}\,\text{+}\,\text{CO}_{\text{3}}^{\text{2-}}\\\text{CO}_{\text{3}}^{\text{2-}}\,\text{+}\,{{\text{H}}_{\text{2}}}\text{O}\,\rightleftarrows \,\text{HCO}_{\text{3}}^{\text{-}}\,\text{+}\,\text{O}{{\text{H}}^{\text{-}}}\end{array}$
Muối tạo bởi axit yếu và bazơ yếu	Tùy vào mức độ thủy phân của các ion

B. Bài tập:
1. Dạng 1: Nhận biết axit-bazơ.
2. Dạng 2: Pha trộn dung dịch
– Đối với nồng độ C%:

– Đối với nồng độ C_M:

– Đối với khối lượng riêng:

* Lưu ý:
– Chất rắn khan, chất khí coi như dung dịch có C = 100%
– Dung môi coi như dung dịch có C = 0%
– Khối lượng riêng của H₂O là d = 1 g/ml.

VD1: Để thu được 500 gam dung dịch HCl 25% cần lấy m₁ gam dung dịch HCl 35% pha với m₂ gam dung dịch HCl 15%. Giá trị m₁ và m₂ lần lượt là :
A. 400 và 100. B. 325 và 175. C. 300 và 200. D. 250 và 250.
Lời giải:
Áp dụng sơ đồ đường chéo ta có :

Mặt khác m₁ + m₂= 500 nên suy ra m₁ = m₂= 250.
=> Đáp án D.

VD2: Cần bao nhiêu lít axit H₂SO₄ (D = 1,84 gam/ml) và bao nhiêu lít nước cất để pha thành 9 lít dung dịch H₂SO₄ có D = 1,28 gam/ml ? Biết khối lượng riêng của nước là 1 gam/ml.
A. 2 lít và 7 lít. B. 3 lít và 6 lít. C. 4 lít và 5 lít. D. 6 lít và 3 lít.
Lời giải:
Áp dụng sơ đồ đường chéo ta có :

Mặt khác :

=> Đáp án B.