I. ĐỊNH NGHĨA, PHÂN LOẠI, DANH PHÁP:

1. Định nghĩa:

Axit cacboxylic là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm cacboxyl (-COOH) liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon hoặc nguyên tử hiđro.

Thí dụ:

H-COOH, H₃C-COOH, HOOC-COOH …

2. Phân loại:Dựa vào đặc điểm gốc hiđrocacbon và số lượng nhóm -COOH

Người ta phân loại axit cacboxylic theo 4 cách chính :

- Axit no , mạch hở, đơn chức: Có 1 nhóm cacboxyl liên kết trực tiếp với nguyên tử hidro hoặc gốc ankyl

- Axit không no: Gốc hiđro cacbon trong phân tử axit có chứa liên kết đôi hoăc liên kết 3

- Axit thơm: Gốc hiđrocacbon là vòng thơm

- Axit đa chức: Phân tử có nhiều nhóm cacboxyl

 3. Danh pháp:

a. Tên thông thường: (SGK)

b. Tên thay thế: Axit + tên của hiđrocacbon tương ứng theo mạch chính (mạch chính bắt đầu từ nguyên tử cacbon của nhóm –COOH + oic)

Thí dụ: HCOOH   axit metanoic

         CH₃COOH  axit etanoic…

II. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO:

Nhóm cacboxyl (-COOH) là sự kết hợp bởi nhóm cacbonyl(>C=O) và nhóm hydroxyl (-OH).

Nhóm –OH và nhóm >C=O lại có ảnh hưởng qua lại lẫn nhau

Liên kết giữa H và O trong nhóm –OH phân cực mạnh, nguyên tử H linh động hơn trong ancol, anđehit và xeton có cùng số nguyên tử C.

- Sự tạo liên kết hiđro ở trạng thái hơi:

- Sự tạo liên kết hiđro ở trạng thái lỏng

III. TÍNH CHẤT VẬT LÍ:

+ Ở điều kiện thường các axit cacboxylic đều là những chất lỏng hoặc rắn.

+ Độ tan giảm khi M tăng.

+ Nhiệt độ sôi tăng theo chiều tăng M và cao hơn các ancol có cùng M nguyên nhân là do giữa các phân tử axit cacboxylic có liên kết hiđro ( dưới dạng đime hoặc polime) bền hơn giữa các phân tử ancol.

+ Mỗi loại axit có mùi vị riêng.

 IV. ỨNG DỤNG: (SGK)

V. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC:

1. Tính axit:

a) Trong dung dịch, axit cacboxylic phân li thuận nghịch:

 Thí dụ:             

CH₃COOH  ⇔ CH₃COO^-+ H⁺

b) Tác dụng với bazơ, oxit bazơ tạo thành muối và nước:

Thí dụ:

CH₃COOH + NaOH → CH₃COONa + H₂O

2CH₃COOH + Ca(OH)₂ → (CH₃COO)₂Ca + 2H₂O

2CH₃COOH + Na₂O → 2CH₃COONa + H₂O

2CH₃COOH + MgO → (CH₃COO)₂Mg + H₂O

c) Tác dụng với muối:

2CH₃COOH + CaCO₃ → (CH₃COO)₂Ca + CO₂ ↑ + H₂O

 d) Tác dụng với kim loại ( đứng trước H₂…)

2CH₃COOH + Zn →(CH₃COO)₂Zn + H₂↑

2. Phản ứng thế nhóm -OH ( Còn gọi phản ứng este hoá)

Tổng quát:

RCOOH+HO-R'  ⇔ RCOOR' +H₂O

V. ĐIỀU CHẾ:

1. Phương pháp lên men giấm : ( phương pháp cổ truyền)

C₂H₅OH  → CH₃COOH+H₂O

 2. Oxi hoá anđehit axetic:

   2CH₃CHO + O₂  →2CH₃COOH

 3. Oxi hoá ankan:

Tổng quát:

2R –CH₂-CH₂-R¹ + 5O₂   →2R-COOH + 2R¹-COOH + 2H₂O

Thí dụ:

2CH₃CH₂CH₂CH_3 →4CH₃COOH + 2H₂O

        Butan

 4. Từ metan ( hoặc metanol pp hiện đại)

CH₄ →CH₃OH→ CH₃COOH