I. Các nước châu Phi

Diện tích: 30,3 triệu km², 800 triệu người (năm 2000), gồm 55 quốc gia lớn nhỏ.

1. Vài nét về cuộc đấu tranh giành độc lập

a. Sau chiến tranh thế giới thứ hai: phong trào đấu tranh giành độc lập ở châu Phi phát triển mạnh trước hết là ở Bắc Phi.

- Mở đầu là cuộc chính biến cách mạng của binh lính và sĩ quan yêu nước Ai Cập (3/7/1952), lật đổ vương triều Pharuc, chỗ dựa của thực dân Anh, lập ra nước Cộng hòa Ai Cập (18/6/1953).

- Tiếp theo là Libi (1952), Angiêri (1954 - 1962).

b. Nửa sau thập niên 50:

- Hệ thống thuộc địa của thực dân ở châu Phi tan rã, nhiều quốc gia giành được độc lập như: Tuynidi (1956), Marốc, Xuđăng, Ghana (1957), Ghinê (1958)...

- Đặc biệt, năm 1960, là "Năm châu Phi” với 17 nước được trao trả độc lập.

c. Năm 1975, thắng lợi của cách mạng Ănggôla và Môdămbích về cơ bản đã chấm dứt chủ nghĩa thực dân cũ ở châu Phi cùng và hệ thống thuộc địa của Bồ Đào Nha bị tan rã.

d. Từ 1975 đến nay:

- Hoàn thành cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân cũ, giành độc lập dân tộc với sự ra đời của nước Cộng hòa Dimbabuê (1980) và Namibia (03/1990).

- Tại Nam Phi, trước áp lực đấu tranh của người da màu, tháng 11/1993, chế độ phân biệt chủng tộc (Apácthai) bị xóa bỏ. Trong cuộc bầu cử đa chủng tộc đầu tiên, ông Nenxơn Manđêla (Nelson Mandela) trở thành Tổng thống da đen đầu tiên của nước Cộng hòa Nam Phi (1994).

2. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội

- Sau khi giành được độc lập, các nước châu Phi đã thu được một số thành tựu kinh tế – xã hội.

- Tuy nhiên, nhiều nước châu Phi vẫn còn trong tình trạng lạc hậu, không ổn định (đói nghèo, xung đột, nội chiến, bệnh tật, mù chữ, bùng nổ dân số, nợ nước ngoài…).

II. Các nước Mĩ - Latinh

Gồm 33 nước, 20,5 triệu km², 517 triệu dân (2000).

1. Vài nét về quá trình đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc

- Đầu thế kỉ XIX đã giành độc lập từ Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, nhưng sau đó lệ thuộc vào Mĩ.

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai là "sân sau", là thuộc địa kiểu mới của Mĩ.

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mĩ bùng nổ và phát triển. Tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cuba.

* Tại Cuba:

+ Tháng 3/1952, Mĩ giúp Batixta lập chế độ độc tài quân sự, xóa bỏ Hiến pháp 1940, cấm các đảng phái chính trị hoạt động, bắt giam và tàn sát nhiều người yêu nước…

+ Nhân dân Cuba đấu tranh chống chế độ độc tài Batixta dưới sự lãnh đạo của Phiđen Cátxtơrô. Ngày 1/1/1959, chế độ độc tài Batixta bị lật đổ, nước Cộng hòa Cuba thành lập.

+ Sau khi cách mạng thành công, Cuba tiến hành cải cách dân chủ.

+ Năm 1961, tiến hành Cách mạng XHCN và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

+ Với sự nỗ lực của nhân dân và sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa đạt nhiều thành tựu như xây dựng công nghiệp với cơ cấu ngành hợp lý, nông nghiệp đa dạng, đạt thành tựu cao về văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao…

* Các nước khác:

- Tháng 8/1961, Mĩ lập tổ chức Liên minh vì tiến bộ lôi kéo các nước Mĩ Latinh nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Cuba.

- Từ thập niên 60 - 70, phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế độ độc tài thân Mĩ giành độc lập phát triển mạnh giành nhiều thắng lợi.

+ Từ năm 1964 - 1999, Panama đấu tranh và thu hồi chủ quyền kênh đào Panama.

+ Năm 1962: Hamaica, Triniđát, Tôbagô.

+ Năm 1966 là Guyana, Bácbađốt.

+ Năm 1983 có 13 nước độc lập ở Caribê.

- Với nhiều hình thức: bãi công của công nhân, nổi dậy của nông dân, đấu tranh nghị trường, đấu tranh vũ trang…, biến châu lục này thành "lục địa bùng cháy” (tiêu biểu là phong trào đấu tranh vũ trang ở Vênêxuêla, Pêru…).

2. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội

Sau khi khôi phục độc lập, các nước Mĩ Latinh đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ, nhiều nước trở thành những nước công nghiệp mới (NIC) như Brazil, Argentina, Mêhicô.