I. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Gen trong tế bào chất.

a. Đặc điểm của gen trong tế bào chất.

- Gen trong tế bào chất (gen ngoài nhân, ngoài NST) là các gen nằm trên phân tử ADN của plasmid (vi khuẩn) hoặc ADN mạch kép dạng vòng ở ty thể hoặc lục lạp của tế bào nhân thực.

- Các gen nằm trong tế bào chất đều có bản chất là 1 đoạn ADN mạch kép dạng vòng, cũng có khả năng đột biến, di truyền đột biến cho các thế hệ tế bào sau.

b. Chức năng của gen trong ty thể (mt ADN: mitochondrial DNA)

- Mã hóa nhiều thành phần của ti thể như rARN: 2 loại, tất cả các loại tARN ở trong ti thể và nhiều loại protein có thành phần của màng trong ti thể.

- Mã hóa cho 1 số loại protein đặc hiệu tham gia vào chuỗi truyền electron hô hấp.

c. Chức năng của gen trong lục lạp (cp ADN: chloroplast DNA)

- Mã hóa rARN và nhiều tARN của lục lạp.

- Mã hóa 1 số protein của riboxom, của màng lục lạp, cần cho việc truyền electron trong quá trình quang hợp.

2. Đặc điểm di truyền của gen trong tế bào chất.

- Kết quả lai thuận nghịch khác nhau, trong đó con lai thường mang tính trạng của mẹ, nghĩa là tính trạng được di truyền theo dòng mẹ.

- Các tính trạng di truyền không tuân theo các quy luật di truyền chặt chẽ như gen trong NST. Vì tế bào chất không được phân phối đều cho tế bào con như đối với sự di truyền của NST.

- Tính trạng do gen trong tế bào chất quy định vẫn tồn tại khi được thay thế nhân tế bào bằng 1 nhân có cấu trúc di truyền hoàn toàn khác.

3. Nguyên nhân của hiện tượng di truyền theo dòng mẹ.

Khi thụ tinh, giao tử đực chủ yếu chỉ truyền nhân, hầu như không truyền tế bào chất cho trứng, do vậy, các gen nằm trong tế bào chất chỉ được mẹ truyền cho thông quan tế bào chất của trứng.

II. CÁC DẠNG BÀI TẬP

Bài 1: Cho hai phép lai có kết quả sau:

Phép lai 1: P₁:  cá chép có râu x  cá giếc không râu → F_1-1: 100% là cá có râu.

Phép lai 2: P₂:  cá chép không râu x  cá giếc có râu → F_1-2: 100% là cá không râu.

1) Trình bày một thí nghiệm khác tương tự.

2) Giải thích về đặc điểm di truyền của qui luật chi phối thí nghiệm trên.

                                                      Hướng dẫn giải

1) Thí nghiệm tương tự: Ở hoa loa kèn.

Phép lai 1: P₁  hoa loa kèn mầm vàng x  hoa loa kèn mầm xanh → F₁ 100% vàng.

Phép lai 2: P₂  hoa loa kèn mầm xanh x  hoa loa kèn mầm vàng → F₁ 100% xanh.

2) Giải thích: Các tính trạng trong thí nghiệm do gen trong tế bào chất qui định. Tính trạng được di truyền theo dòng mẹ, nghĩa là 100% con mang tính trạng mẹ. Sở dĩ vậy bởi vì giao tử cái có kích thước rất lớn trong lúc giao tử đực có kích thước bé hơn rất nhiều, do vậy khi thụ tinh, lượng tế bào chất của hợp tử chủ yếu do mẹ đóng góp còn của bố xem như không đáng kể, do vậy tính trạng được di truyền theo dòng mẹ.

Bài 2:

So sánh những điểm giống nhau và khác nhau giữa gen trong nhân và gen trong tế bào chất.

                                             Hướng dẫn giải

1) Giống nhau:

+ Đều mang thông tin di truyền qui định cấu trúc của prôtêin từ đó qui định các tính trạng theo sơ đồ: Gen → ARN → prôtêin → tính trạng.

+ Đều có khả năng tái sinh phiên mã và dịch mã.

+ Đều có thể bị đột biến dẫn đến thay đổi các tính trạng ở thế hệ sau.

2) Khác nhau: