TS Trịnh Thu Tuyết – giáo viên dạy Ngữ văn tại Hà Nội chia sẻ: “Có câu Không có gì thuộc về con người mà xa lạ với tôi. Vì vậy, mọi vấn đề xã hội xung quanh chúng ta đều đáng để học sinh quan tâm, suy nghĩ”.

Theo thầy Trịnh Quỳnh - giáo viên THPT Lương Thế Vinh, Nam Định: Đây không phải yêu cầu hoàn toàn mới vì Bộ GD&ĐT đã tiến hành tổ chức nhiều cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra trong đời sống từ năm 2014.

Tuy nhiên, khi Bộ GD&ĐT gửi công văn chính thức, vấn đề này càng được chú trọng hơn.

Những chủ đề có thể xuất hiện trong đề Ngữ văn

“Tôi là người Việt Nam, tôi chọn cá”

Đây là câu trả lời của đông đảo người dân Việt trước câu hỏi “Chọn nhà máy hay chọn cá tôm?” của một chủ doanh nghiệp nước ngoài trước sự việc cá chết hàng loạt dọc ven biển miền Trung từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế. Câu nói của vị đại diện này đã nhanh chóng làm dấy lên làn sóng phẫn nộ trong dư luận cả nước, khi mà nguyên nhân của sự việc “cá chết” vẫn chưa được các nhà chức trách làm rõ.

Câu hỏi thể hiện sự vô trách nhiệm của những người làm doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi trường và câu trả lời thể hiện tinh thần dân tộc đoàn kết và nhận thức của người dân đã và đang ngày một nâng cao. “Tôi chọn cá” làm dấy lên làn sóng dữ dội về vấn đề ô nhiễm môi trường biển. Đây là một trong những vấn đề nóng của toàn nhân loại gây ảnh hưởng xấu đến đời sống của con người. Nguyên nhân của sự việc này chủ yếu là do tác động tiêu cực của con người đến thiên nhiên, phá hủy hệ sinh thái nguyên sinh, làm cạn kiệt tài nguyên và mất cân bằng môi trường sống.

Thực phẩm bẩn – Người Việt đang tự giết nhau

“Vấn nạn thực phẩm bẩn đã đẩy người dân vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan”, không ăn thì không thể tồn tại, ăn thì phó mặc may rủi cho số phận, bệnh đến lúc nào biết lúc ấy” – Là phát biểu của đại biểu Lê Thị Nga, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế xã hội. Nhận định của bà Nga cho thấy, vấn nạn vệ sinh an toàn thực phẩm trong thời gian gần đây rất đáng báo động, gây hậu quả trước mắt nhưng hệ quả lâu dài.

Đề bài có thể yêu cầu thí sinh nhận định về vấn nạn thực phẩm bẩn đã và đang đầu độc người dân và cả lương tâm con người. Dân ta thậm chí không biết “ăn gì để sống” khi mà thịt lợn có chất tạo nạc salbutamol, thịt bò được làm từ thịt heo tẩm hóa chất, thịt gà chết được nhuộm hóa chất thành gà mới vàng ươm, cá nhiễm thủy ngân, tôm bơm thuốc kháng sinh, rau xanh nhờ tưới dầu nhớt, đậu hũ trộn cao xây nhà, gạo ngâm thuốc tẩy trắng, trái cây tiêm chất bảo quản và thậm chí không khí cũng ô nhiễm nặng nề. Dân buôn bán chạy theo lợi nhuận, nhắm mắt làm ngơ mà bất chấp hậu quả đối với sức khỏe của đồng bào và an toàn của cộng đồng. Người tiêu dùng thì kém hiểu biết, nhận thức còn hạn chế, thậm chí có tâm lý buông xuôi. Nhà chức trách thì đùn đẩy trách nhiệm, chế tài pháp luật chưa nghiêm, thiếu phối hợp trong quy trình quản lý giữa các cấp.

Chiến tranh biên giới 1979 (Chiến tranh biên giới Việt – Trung)

Như tên gọi của nó, đây là cuộc chiến giữa quân dân 2 nước Việt Nam – Trung Quốc. Dù thời gian diễn ra không dài (gần 1 tháng) nhưng cuộc chiến này cực kỳ khốc liệt. Ngày 17/2/1979, quân đội Trung Quốc đưa quân tấn công vào toàn tuyến biên giới giáp với Việt Nam, chính thức nổ ra cuộc chiến. Đến ngày 16/3/1979, Trung Quốc tuyên bố hoàn toàn rút quân khỏi khu vực biên giới. Cuộc chiến kết thúc, Trung Quốc không thể buộc quân đội Việt Nam rút quân khỏi Campuchia nhưng chúng đã chiếm được Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng và một số thị trấn biên giới khác. Tại đây, Chúng đã hà hiếp, bắn phá, tàn sát khoảng 10.000 người dân thường Việt Nam. Cuộc chiến tuy thắng lợi vẫn để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng và lâu dài cho kinh tế - xã hội Việt Nam. Từ đây, mối quan hệ ngoại giao Việt – Trung càng thêm căng thẳng và chỉ mới chính thức được bình thường hóa 13 năm sau.

Gạc Ma – vòng tròn bất tử và bài học cho giới trẻ

Đề thi có thể được đưa ra như sau: 64 người con đất Việt nằm lại giữa biển sâu và 27 năm nay để lại nỗi đau âm ỉ trong lòng mọi người. Cảm nhận của anh chị về tượng đài vững chắc thể hiện lòng yêu nước, yêu biển đảo quê hương của các chiến sĩ trong trận chiến Gạc Ma 14/3/1988.

Trận chiến Gạc Ma còn có tên gọi là Hải chiến Trường SA 1988 hay CQ-88 theo tài liệu của Hải quân Việt Nam. Trận chiến là cuộc tấn công của Hải Quân Trung Quốc vào bãi đá Cô Lin, bãi đã Len Đao và bãi đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, hòng chiếm đóng những khu vực này. Để giữ được chủ quyền cho dân tộc, Hải quân Việt Nam đã phải đưa quân ra bảo vệ tuy nhiên phía Trung Quốc lại có những hành động như nổ súng, giật cờ trên các bãi đá và nã pháo vào tàu Hải quân nước ta vào ngày 14/3/1988. Kết quả quân Việt Nam chìm 2 tàu vận tải và hy sinh 64 chiến sĩ hải quân, 9 người khác bị bắt làm tù binh. Phía Trung Quốc thiệt hại một số xuồng đổ bộ và hi sinh 24 binh sĩ, chiếm đóng được bãi đá Gạc Ma. Quân đội 2 nước sau đó đã chia quân ra để đóng giữ một số bãi đá ngầm khác mà hai bên cùng tuyên bố chủ quyền.

Sự hi sinh anh dũng của 64 chiến sĩ trong trận chiến Gạc Ma là tấm gương sáng, là tượng đài vững chắc thể hiện lòng yêu quê hương đất nước, yêu biển đảo quê hương, tinh thần mưu trí sáng tạo và tình đồng đội đoàn kết.

Nghị lực sống của con người (Qua tấm gương Trần Lập, chú lính chì dũng cảm Nguyễn Thiện Nhân…)

TS. Phạm Hữu Cường – người thầy hơn 20 năm kinh nghiệm luyện thi môn Văn cho các sĩ tử đưa ra đề bài như sau: Trong bài hát “Tâm hồn của đá”, cố nhạc sỹ Trần Lập đã viết: “Đừng sống như hòn đá, sống không một tình yêu, sống chỉ biết thân mình, tâm hồn luôn luôn băng giá, đừng hoá thân thành đá…”. Anh/chị hãy viết một bài văn khoảng 600 từ, trình bày suy nghĩ của mình về lời khuyên đó.

Sau thời gian dài chiến đấu cùng căn bệnh ung thư trực tràng quái ác với một nghị lực và ý chí sống đầy mãnh liệt, ca sĩ – nhạc sĩ Trần Lập đã qua đời tại nhà riêng vào ngày 17/3/2016. Sự ra đi của anh đã để lại niềm thương tiếc vô hạn cho gia đình, bạn bè và người hâm mộ.

Trần Lập được biết đến là thủ lĩnh ban nhạc rock Bức Tường, trong suốt quá trình hoạt động nghệ thuật, anh đã có những cống hiến to lớn cho nền âm nhạc nước nhà với khoảng hơn 30 ca khúc do anh sáng tác kéo theo đó là nhiều bản hit như Đường đến ngày vinh quang, Tâm hồn của đá, Bông hồng thủy tinh, Đôi bàn tay, Mắt đen… Tất cả đều được anh viết bằng những ca từ vô cùng ý nghĩa, gần gũi với đời sống và có sức mạnh truyền lửa cho nhiều thế hệ.

Nhưng căn bệnh quái ác đã cướp đi một Trần Lập cháy hết mình với rock, một Trần Lập quá “ngầu” với mô-tô, một Trần Lập đắm say khi đi qua mỗi cung đường, và một Trần Lập đầy lạc quan và quá đỗi kiên cường khi biến cố ập tới.

Bên cạnh những vấn đề trên thí sinh cần đặc biệt lưu ý đến những vấn đề thời sự có thể ra trong câu nghị luận như:

·         Biển đảo và trách nhiệm của thế hệ trẻ trong công cuộc bảo vệ chủ quyền đất nước.

·         Ý thức của con người về biến đổi khí hậu.

·         Sự vô tâm của con người nhìn từ vụ thảm sát ở Bình Phước

Chú lính chì Thiện Nhân truyền lửa cho cuộc đời

Chú lính chì Thiện Nhân là một bé trai sơ sinh bị bỏ rơi, bị súc vật cắn mất chân phải và bộ phận sinh dục khiến nhiều người bàng hoàng, đau xót. Sau khi được tìm thấy và được nhận làm con nuôi, bằng nghị lực của mình Thiện Nhân đã nỗ lực sống tiếp và luôn nở nụ cười trong sáng gieo thêm tình yêu giữa con người với con người trong cuộc sống còn quá nhiều bộn bề, lo toan.

Mẹ nuôi của em đã bỏ nhiều công sức chữa trị và tái tạo lại bộ phận sinh dục cho em, với mong muốn em được sống một cuộc sống như người bình thường. Sau hơn 10 năm, giờ em đã có cuộc sống hạnh phúc bên mẹ, được học tập, vui chơi như những đứa trẻ khác. Bộ phim về cuộc đời của em đã truyền lửa tử tế cho cuộc đời và không chỉ được đón nhận nồng nhiệt ở trong nước mà còn vươn xa ra nước ngoài.

Lời dạy xúc động của PGS Văn Như Cương

Trong lễ khai giảng ngày 5/9/2015, trước hơn 1.000 học sinh trường THPT dân lập lương Thế Vinh, thầy Văn Như Cương đã dặn dò các em học sinh trước hết phải là người tử tế biết yêu thương, vì nhân dân, vì Tổ quốc Việt Nam. Thầy cũng nhấn mạnh rằng, việc đến trường là để học những kiến thức trong sách giáo khoa, nhưng những kiến thức này không phải là bảo bối hay cẩm nang thần kỳ để các em bước vào cuộc sống.

Thầy khuyên các em phải mở mang kiến thức xã hội, nâng cao kỹ năng mềm, trau dồi đạo đức, có tinh thần trách nhiệm, biết yêu thương, căm giận, sống vì nhân dân, vì Tổ quốc và phải biết làm người tử tế.

Gia nhập TPP: Thời cơ và thách thức

Việc tham gia vào một hiệp định thương mại tự do sẽ mang đến cho Việt Nam nhiều cơ hội và thách thức mới. Đó vừa là sự gia tăng sức cạnh tranh giữa các nước thành viên vừa là những trận đọ sức quyết liệt giữa các doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là 3 ngành: Ngân hàng, Viễn thông và Phân phối. TPP mang lại quyền tiếp cận tự do cho các ngành dịch vụ. Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm rủi ro khi năng lực xâm nhập thị trường nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay còn hạn chế. Thậm chí, ngay tại thị trường trong nước, các doanh nghiệp nước ngoài ồ ạt đổ vào nước ta khi TPP có hiệu lực cũng dễ dàng lấn lướt doanh nghiệp nội. Vì vậy, để quản lý tốt, Việt Nam cần hệ thống hành lang pháp lý mới về công đoàn, người lao động, vấn đề bản quyền, sở hữu trí tuệ, bảo hộ, môi trường… Quy luật sinh tồn và đào thải sẽ ngày một rõ nét hơn khi hội nhập kinh tế càng sâu rộng. Nếu không chuẩn bị thật tốt và không chú trọng nâng cao năng lực, mở rộng tầm nhìn thì doanh nghiệp Việt không chỉ không thể bơi xa mà còn có nguy cơ bị nuốt chửng theo xu hướng mua bán hoặc sát nhập.

Hạn hán kìm hãm tăng trưởng

Tốc độ tăng trưởng kinh tế Quý I năm 2016 của Việt Nam tuột dốc nghiêm trọng so với chỉ tiêu đề ra. Nguyên nhân chính của tình trạng này được các chuyên gia nhận định là do ảnh hưởng của thời tiết. Tình hình hạn hán kéo dài đã có nhiều tác động tiêu cực lên ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp ở nước ta. Vựa lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long do hạn hán, xâm nhập mặn và tình trạng xây dựng nhiều đập thủy điện ở vùng thượng lưu và trung lưu song Mekong ở các nươc láng giềng đã suy giảm sản lượng nghiêm trọng, giảm kỷ lục 700.000 tấn so với cùng kỳ năm ngoái. Lâm và ngư nghiệp cũng giảm 1,23% so với quý đầu năm 2015. Việt Nam đang tăng trưởng quá chậm và phụ thuộc quá nhiều vào nước láng giềng Trung Quốc. Theo dự báo của các chuyên gia, hiện tượng El Nino còn tác động lâu dài đến các nước trong khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Nó gây ra tình trạng hạn hán, thiếu nước, mất mùa, bệnh dịch… Hậu quả mà người dân phải gánh chịu là thiệt hại về kinh tế, thiếu thức ăn, vật giá leo thang, cạn kiệt nguồn tài nguyên. Nhiều chuyên gia đã đưa ra những phương án để cải thiện tình hình này, như chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp, hợp tác trên sông Mekong, xả nước cứu hạn… Tuy nhiên, đây đều là những kế hoạch “dài hơi” và phụ thuộc nhiều về quan hệ chính trị, ngoại giao và sự tương tác lẫn nhau giữa các quốc gia trong khu vực để tránh xung đột về lợi ích.

Thầy Trịnh Quỳnh cho rằng, học sinh luôn phải ghi nhớ “văn học là cuộc sống”. Vì vậy, khi làm văn cần đúc rút những bài học thực tiễn – cũng là yêu cầu cao nhất mà mọi nội dung giáo dục muốn hướng tới.

“Khi phân tích tác phẩm Vợ nhặt, các em cần rút ra vấn đề tình người và sự khát khao sống. Với Rừng xà nu, học sinh nhấn mạnh phẩm chất con người trong cách mạng, tình yêu Tổ quốc. Đề cập Chiếc thuyền ngoài xa, bạn trẻ chú ý về cách nhìn đời, nhìn người toàn diện đa chiều”, thầy Trịnh Quỳnh nêu ví dụ.